Οι Σάπες είναι η δεύτερη μετά την Κομοτηνή πόλη στο Νομό Ροδόπης. Είναι πρωτεύουσα της Επαρχίας Σαπών... ...Έχει πληθυσμό πάνω από 6.000 κατοίκους. Το κύριο στοιχείο που χαρακτηρίζει την πόλη είναι η πολυπολιτισμική σύνθεση της κοινωνίας. Συγκεκριμένα ζουν χριστιανοί που κατοικούν από γενιά σε γενιά, καθώς και μουσουλμάνοι, που παρέμειναν στις Σάπες, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης, περί ανταλλαγής των πληθυσμών. Επίσης, κατοικούν πρόσφυγες χριστιανοί, που ήρθαν στη Θράκη μετά το 1922 από την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Λίγο αργότερα, εγκαταστάθηκαν εδώ και ομάδες Σαρακατσάνικων οικογενειών σε σημαντικό αριθμό ενώ τη δεκαετία του 1990, άρχισε η μεγάλη εγκατάσταση των Ομογενών Ελλήνων, ποντιακής κυρίως καταγωγής, από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών κατοικεί στα ανατολικά της πόλης, δυστυχώς έξω και αρκετά μακριά από την πόλη μας, σε ένα νέο οικισμό, που δυστυχώς, θέλεις δε θέλεις, σου θυμίζει ένα "εκσυγχρονισμένο γκέτο". Οι ηπειρώτες των Σαπών Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση και κυρίως μετά το 1923 με 24, στις Σάπες εγκαταστάθηκαν πολλές οικογένειες ηπειρωτών, οι οποίες και αποτέλεσαν το βασικό κορμό του ντόπιου χριστιανικού πληθυσμού. Μια άλλη ήταν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και τη Ρωμυλία. Στο καφενείο των "επαγγελματιών" του Ι. Ασπροΐτη. Στο κέντρο της φωτογραφίας, διακρίνεται ο Κωνσταντίνος Ποάλας, (Πρόεδρος Κοινότητας στα 1940), ο οποίος δημιούργησε στις Σάπες εμπορική επιχείρηση με χάνι, γιαχανάδες κ.λ.π. Έφυγε από τις Σάπες για την Κομοτηνή πριν το 1940. Είχε καταγωγή από τη Λάιστα της Ηπείρου. (τη φωτο μου έδωσε ο Σταύρος Αγγελίδης).
Οι άντρες ηπειρώτες, που ήταν οι επικεφαλής των οικογενειών, πολλά χρόνια πριν έρθουν στις Σάπες για εγκατάσταση, περνούσαν από τα μέρη αυτά, αφού ασχολούνταν με το εμπόριο και κυρίως στις περιοχές της Θεσσαλονίκης, της Μαύρης Θάλασσας μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Μετά όμως τα τραγικά γεγονότα του 1922, οι συνθήκες δεν ήταν πια ευνοϊκές και αποφάσισαν τη μόνιμη εγκατάστασή τους στη Θράκη και αλλού. Τότε, ένα μεγάλο μέρος από τις οικογένειες των ηπειρωτών έμειναν μόνιμα στις Σάπες. Μοναδική φωτογραφία που βρήκα στο βιβλίο του Γεωργίου Ποάλα, εγγονού του Κων/νου Ποάλα "Ένα δέντρο απλώνει τα κλαριά του". Στη σελίδα 98 υπάρχει αυτή η φωτογραφία που γράφει: Σάππες 1940. Περίδος καρναβαλιού. Οικογένειες Κωνσταντίνου Μιχ. Ποάλα (δήμαρχος Σαππαίων), Παπαστεργίου, Ζαμπογιάννη, Πίνιου κ.α. Όλες αυτές οι οικογένειες είχαν ηπειρώτικη καταγωγή.
Με τη βοήθεια του κ. Κώστα Ζαμπογιάννη, καταγράψαμε τις οικογένειες αυτές, τα ονόματα των οποίων παραθέτουμε για ιστορικούς λόγους. Ήταν του Κωνσταντίνου Ποάλα, του Χριστόφορου Ποάλα, του Στέργιου Παπαστεργίου, του Δημήτρη Τοπαρίτσα, του Μιχαήλ Γιώτα, του Θεόδωρου Μ. Ζαμπογιάννη, του Χρήστου Καραμουσαλίδη, του Κωνσταντίνου Πασχαλίδη, του Τόζιου Χαδόλια, του Μπαρμπαγιάννη Πίνιου, του Μπαρμπανίκου Πίνιου, του Κωνσταντίνου Πίνιου, του Βασίλη Πίνιου, του Μιχαήλ Πίνιου, του Χρήστου Τσιαβδάρη, του Νικολάου Νάνου, του Αλέξανδρου Νάνου, του Θεοδώρου Τσάκου και του Παναγιώτη Τσοφίδη.
Αναφέρεται ότι ο πρώτος που αγόρασε αυτοκίνητο στις Σάπες (μια Ford) ήταν ο Τόζιος Χαδόλιας, που το χρησιμοποίησε για τις ανάγκες ταχυδρομείου! " Στο περιοδικό "Λαϊστινά Νέα" τεύχος 33, και στη σελίδα 20-22, εντοπίσαμε ένα αφιέρωμα με τον τίτλο: "Βλαχόφωνοι Έλληνες" της Χαρίκλειας Μαργαριτοπούλου, οδοντιάτρου στην Ξάνθη. Από το αφιέρωμα αυτό αντιγράφουμε το θέμα: "Ιστορικά γεγονότα", γιατί αναφέρεται με χρήσιμα ιστορικά στοιχεία που αφορούν μεν τους Ηπειρώτες στην καταγωγή, αλλά μια από τις περιοχές στις οποίες αναφέρεται είναι και αυτός της Θράκης. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον για μας, γιατί μέσα από το κείμενο αντιλαμβανόμαστε άριστα το κλίμα και τις συνθήκες που επικρατούσαν στη Θράκη, αλλά και στον τόπο μας κατά το 19ο και 20ο αιώνα. Ιστορικά γεγονότα Στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με τους τιμαριούχους άρχοντες, υπήρχε γενική δυσαρέσκεια στην Ήπειρο. Έτσι, όταν εμφανίστηκαν στον ηπειρωτικό χώρο οι Οθωμανοί, το 1430 και συγκεκριμένα ο αντιπρόσωπος του Σουλτάνου Μουράτ του Β’, ο Καρά Σινάν πασάς, τον επισκέφθηκε πρεσβεία από το κεντρικό Ζαγόρι και του παρέσχε τη δυνατότητα διέλευσης προς τα Ιωάννινα με αντάλλαγμα την αυτονομία τους, την αυτοδιοίκηση, την απαλλαγή από τους φόρους και την κατάργηση του τιμαριωτικού καθεστώτος. Ο Καρά Σινάν συναινεί με την εξής προϋπόθεση: να στέλνουν οι Ζαγορίσιοι ετησίως ορισμένο αριθμό ανδρών, για να περιποιούνται τα άλογα και να επισκευάζουν τις άμαξες του αυτοκρατορικού στρατού στην Κωνσταντινούπολη. Τα άτομα αυτά λέγονταν ΒΟΪΝΙΚΕΣ, από το βοϊνίκ που σημαίνει ιπποκόμος. Στο θεσμό αυτό εντάσσονται το 1479 και τα χωριά του Βλαχοζάγορου, σύμφωνα δε με το θεσμό αυτό, τα χωριά αυτά ήταν ενταγμένα σ’ ένα προνομιακό φορολογικό καθεστώς που υπαγόταν στο Ταμείο της εκάστοτε μητέρας του Σουλτάνου της Βαλιντέ Σουλτάνας. Τα προνόμια αυτά απολάμβαναν το Μέτσοβο, το Περιβόλι και τα άλλα χωριά της περιοχής. Στις αρχές του 17 αιώνα ο θεσμός αυτός, της αποστολής δηλαδή των Βοϊνίκων, ατονεί, καταργείται και αντικαθίσταται από το θεσμό του “κεφαλικού φόρου” που καταβάλλουν οι Ζαγορίσιοι στους Οθωμανούς, ενώ ουσιαστικά τα προνόμια παραμένουν καίτοι άλλαζαν κατά περιόδους μέχρι το 1868. Οι ετήσιες αυτές μετακινήσεις αποτέλεσαν το προδρομικό στάδιο για το μετέπειτα μεταναστευτικό ρεύμα προς αναζήτηση εμποροβιοτεχνικού βιοπορισμού, όπως αναφέρει ο Αστέριος Κουκούδης στο δεύτερο τόμο της εξαίρετης μελέτης του σχετικά με τις μητροπόλεις και τη διασπορά των Βλάχων. Άλλες αφορμές είναι ενδεικτικά: Το 1600-1611, στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, οι ορεινοί πληθυσμοί, κυρίως βλάχοι, ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του Μητροπολίτη Τρίκκης Διονυσίου του Φιλοσόφου, να καταλάβουν τα Ιωάννινα, με άδοξο όμως αποτέλεσμα, ώστε τελικά οι επαναστάτες κυνηγημένοι τρέπονται σε φυγή προς τη Μοσχόπολη, Θεσσαλία και Ανατολική Μακεδονία. Ακολουθεί η γενική πολεμική και επαναστατική αναστάτωση με τη σύγκρουση Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από το 1768 μέχρι το 1774, με αποκορύφωμα τα Ορλωφικά γεγονότα και την καταστροφή της Μοσχόπολης το 1769. Παράλληλα, οι Οθωμανοί καταργούν τα προνόμια και επιβάλλουν πλέον σκληρή φορολογία (το χαράτσι) και αυξάνουν γενικά τις οικονομικές απαιτήσεις τους. Οι ληστρικές επιθέσεις Τουρκαλβανών, ιδιαίτερα στα χρόνια της ταυτόχρονης εμφάνισης και κυριαρχίας του Αλή πασά, οι οποίες ξεκινούν από το 1788 μέχρι το θάνατο του Αλή πασά και συνεχίζονται στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης μέχρι το 1832. Η επανάσταση του Ίλιντεν, το 1903, που υποκινήθηκε από τους Βουλγάρους με επίκεντρο το Κρούσοβο. Οι διωγμοί των Χριστιανών από την Ανατολική Ρωμυλία και το Αχρί Τσελεμπί, που άρχισαν το 1885, όταν οι περιοχές αυτές προσαρτήθηκαν στη Βουλγαρία και που κορυφώθηκαν το 1906. Η χάραξη νέων συνόρων το 1912 και η παραχώρηση του Μοναστηρίου και του Κρούσοβου στη Σερβία. Οι ληστρικές επιθέσεις χριστιανών ληστών στις αρχές του 2Οου αιώνα. Η απελευθέρωση της Θράκης, το 1919 και η ένωσή της με την Ελλάδα. Σημαντικό ρόλο για τις μετακινήσεις αυτές κατέχει και η μορφολογία του εδάφους. Τα χωριά αυτά είναι κτισμένα σε δυσπρόσιτες πλαγιές της Πίνδου και όπως πολύ παραστατικά αναφέρει ο Ιωακείμ Μαρτινιανός, Μητροπολίτης Ξάνθης, στο βιβλίο του “Συμβολαί εις την ιστορία της Μοσχοπόλεως” σε απόκεντρα κρησφύγετα, εις οροπέδια πολλάκις υψηλά και μαγευτικότατα, με προτίμηση να περιστρέφονται ταύτα πανταχόθεν υπό υψωμάτων και επομένως η καλλιέργεια και η εκμετάλλευση της γης είναι πολύ περιορισμένες. Οι κάτοικοι των χωριών των Γρεβενών, Μετσόβου, Γράμμου, Καστοριάς ασχολούνται περισσότερο με την κτηνοτροφία και είναι στην πλειοψηφία τους ημι-νομάδες. Το καλοκαίρι δηλαδή μένουν στα χωριά τους και το χειμώνα κατεβαίνουν στα χειμαδιά της Θεσσαλίας. Υπάρχουν βέβαια και οικογένειες που ασχολούνται με το εμπόριο, που δημιουργούν μικρές βιοτεχνίες, ενώ υπάρχει και η τάξη των μεταφορέων (των κυρατζήδων) με τα καραβάνια, τα οποία αποτελούνται από 100 και 200 ζώα. Από την τάξη αυτή, των κυρατζήδων, που μετέφεραν μετοίκους, εμπορεύματα και προμήθειες, προέκυψαν αργότερα οι έμποροι. Στα χωριά του Ζαγορίου οι κάτοικοι είναι κατεξοχήν μόνιμοι, έχουν περιορισμένη αγροκτηνοτροφική οικονομία, η καλλιεργήσιμη γη είναι ελάχιστη κι έτσι, πολύ νωρίς αναζητούν διέξοδο στη ξενιτιά. Ο υπερπληθυσμός των χωριών αυτών, που οφείλεται και στη συνένωση μικρών οικισμών, ήταν μια άλλη αιτία μετανάστευσης. Ο τόπος δεν τους χωρούσε πια. Οι Wace και Τhomson, αναφέρουν ότι σύμφωνα με τις παραδόσεις, η Σαμαρίνα ανάμεσα στα 1769 - 1832 είχε φτάσει στο σημείο να έχει 15.000 κατοίκους. Ο Αραβαντινός γράφει ότι η Αβδέλα, το 1856 είχε περίπου 450 οικογένειες. Η Λάιστα κατά τον Poukeville, το 1870 είχε 3.500 κατοίκους. Άλλα αίτια είναι οι επιδημίες πανώλης και χολέρας, διάφορα φυσικά φαινόμενα, όπως σεισμοί και κατολισθήσεις. dim-sapon.rod.sch.gr
0 Comments
Leave a Reply. |
ΕπικοινωνίαΤις καταγγελίες, τα παράπονα και τις απόψεις σας, μπορείτε να τα στείλετε στο email:
taneatismikrospilias24 @yahoo.gr Δημοφιλέστερα άρθρα |